Nienaturalna prędkość życia, zarzucenie obowiązkami, oczekiwaniami społecznymi i stresującą sytuacją polityczną (epidemia COVID-19 i wojna rosyjsko-ukraińska) sprawiają, że wielu z nas czuje, że grunt osuwa się pod stopami. Nasze umiejętności adaptacyjne i ograniczone zasoby mogą okazać się niewystarczające do radzenia sobie z tymi wyzwaniami na własną rękę. Należące do zaburzeń lękowych ataki paniki, zespół lęku uogólnionego i depresja są coraz częściej diagnozowane w gabinetach terapeutycznych. Jakie czynniki powinny zapalić u nas czerwoną lampkę i zasygnalizować moment, w którym potrzebna jest diagnoza psychologiczna?
Zaburzenia lękowe – charakterystyka
Uczucie strachu jest nieodzowną częścią naszej egzystencji, strach ma działać na naszą korzyść – mobilizować wszystkie nasze siły i zasoby do walki lub ucieczką przed niebezpieczeństwem. Czasem jednak strach przeradza się w nieopuszczający nas lęk, który skutecznie destabilizuje codzienne funkcjonowanie, zabierając komfort życia i przestrzeń do realizacji pełnego potencjału. Człowiek, który przez długi czas narażony jest na odczuwanie lęku, może stać się niezdolny do myślenia, podejmowania decyzji, rozbity, mentalnie i somatycznie obolały. Najczęściej ciężko jest nam wskazać konkretny przedmiot lęku. Z uwagi na fakt, że lokalizować się może w naszej nieświadomości, niezwykle trudno jest nam nazwać jego źródło. Człowiek wpada w błędne koło, brak możliwości pójścia naprzód, wydostania się z niespokojnego czasu zwiększa dyskomfort i nasila objawy zaburzeń lękowych. Gdy doświadczamy takich odczuć powinniśmy skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Najważniejszym elementem rozpoczynającym proces poprawy jest diagnoza psychologiczna, która określi z jakim rodzajem zaburzenia zmaga się pacjent i czy potrzebna jest psychoterapia.
Klasyfikacja zaburzeń lękowych
Do najczęściej diagnozowanych zaburzeń lękowych zaliczamy fobię społeczną, zespół lęku uogólnionego, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i PTSD (zespół stresu pourazowego).
Fobia społeczna
Fobie społeczne najczęściej mają swój początek w okresie dorastania i w dużej mierze dotyczą strachu przed oceną innych ludzi. Osoba, chcąc chronić się przed tym osądem, zaczyna unikać uczestnictwa w sytuacjach społecznych. Fobie społeczne często związane są z niską samooceną i strachem przed krytyką. Somatycznie objawiają się czerwienieniem twarzy, drżeniem kończyn lub uczuciem nudności. Mogą nasilać się do napadów paniki.
Zespół lęku uogólnionego
Lęk uogólniony i uporczywy występuje niezależnie od jakichkolwiek szczególnych okoliczności zewnętrznych, ani nie nasila się pod ich wpływem. Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń lękowych objawy dominujące są bardzo zróżnicowane, a do pospolitych skarg należą m.in: drżenie, napięcie mięśniowe, zawroty głowy czy stałe uczucie zdenerwowania. U osób z zespołem lęku uogólnionego występują różne obawy i przewidywania złych wydarzeń. Zaburzenie to często jest związane z przewlekłą sytuacją stresową.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Istotną cechą zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego zwanego również nerwicą natręctw są nawracające myśli natrętne (obsesje) lub czynności przymusowe (kompulsje). Zaburzenie zwykle ma swój początek w okresie dzieciństwa lub we wczesnym okresie wieku dorosłego. Osoby z natręctwami często przeżywają objawy depresyjne, natomiast podczas epizodów depresyjnych u pacjentów ciepiących na nawracające zaburzenia depresyjne mogą rozwijać się myśli natrętne. Zachodzi, więc ścisła korelacja między natręctwami a depresją.
PTSD (zespół stresu pourazowego)
Powstaje jako przedłużona i/lub opóźniona reakcja na stresujące wydarzenie albo sytuację o charakterze wyjątkowo zagrażającym, które u większości z nas mogą powodować uczucie przejmującego nieszczęścia (np. wojna, katastrofa żywiołowa, tortury, wypadek lub czyjaś nagła śmierć). Niektóre cechy osobnicze takie jak wcześniejsze doświadczenia lękowe lub specyficzne cechy osobowości mogą obniżać czas reakcji albo zaostrzać przebieg zaburzeń. Do typowych objawów należą: ciągłe przeżywanie wydarzeń na nowo we wspomnieniach lub snach, uczucie odrętwienia, odizolowanie od ludzi i otoczenia, unikanie sytuacji, które mogłyby kojarzyć się z doświadczoną traumą.
